Psikoterapi (Terapi) Nedir?

Psikoterapi sözcüğünün kökenine indiğimizde Yunancada hizmet, tıbbi tedavi anlamına gelen “terapi” ile ruh diye anlamlandırabileceğimiz “psike” kelimelerinin birleşmesinden türediğini görürüz. Anlam itibariyle psikoterapi ruhsal tedavi manasına gelmektedir.

Psikoterapi, ya da konuşma terapisi, geniş bir mental bozukluk ve duygusal zorlanma yaşayan insan grubuna yardım etme yollarından birisidir. Psikoterapi sıkıntı verici belirtilerin giderilmesi veya kontrol altına alınmasını sağlayarak bireylerin daha fonksiyonel olabilmelerini ve refah düzeylerini yükseltmelerini sağlar.

Psikoterapi ile süreçte yardımcı olunan problemler arasında günlük yaşam zorluklarıyla başa çıkma, travmatik olayların birey üzerinde yaratmış olduğu etkiler, biyolojik hastalıklar, sevilen birisinin ölümü gibi kayıp yaşantıları; depresyon, anksiyete gibi spesifik psikolojik bozukluklar yer almaktadır. Psikoterapi ilaç tedavisi ve diğer terapi yöntemleriyle birlikte kullanılabilir.

Terapi, bireysel, aile, çift veya grupça yönetilebilmekle birlikte hem çocuklarda hem de yetişkinlerde etkilidir. Seanslar genellikle haftada 1 olmakla birlikte 30-50 dakika sürmektedir. Hem terapistin hem de hastanın psikoterapi sürecinde aktif bir şekilde rol alması gerekir. Terapist ve danışanı arasındaki güven ve ilişki psikoterapi sürecinden etkili fayda sağlama adına en temel ögeler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Psikoterapi acil konulara yönelik ve kısa süreli olabileceği gibi daha uzun süreli ve kompleks sorunlar baz alındığında uzun süreli gerçekleşmektedir. Tedavi hedefleri ve ayarlamaları hasta ve terapist tarafından ortak bir şekilde ayarlanmaktadır.

Gizlilik, psikoterapinin en temel gerekliliğidir. Öte yandan her ne kadar hastalar kişisel duygu ve düşüncelerini paylaşsa da terapistin hasta ile yakın fiziksel temasta bulunması asla uygun, kabul edilebilir veya faydalı görülmemektedir.

Psikoterapi, akıl sağlığı sorunlarında sıklıkla ilaç tedavisi ile kombine bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Belli durumlarda ilaç tedavisi çok daha faydalı olsa da belli durumlarda tam aksine psikoterapi çok daha faydalı olmaktadır. Birçok insana göre ilaç tedavisi ile psikoterapiyi kombine bir şekilde kullanmak çok daha verimli görülmektedir. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve yeterli uyku gibi sağlıklı yaşam stilini geliştirici faktörlere dikkat etmek iyileşme ve etraflı iyi oluş hali için oldukça önemlidir.

Araştırmalara göre psikoterapi alan birçok insanın yaşadığı belirtilerde azalma görüldüğü ve yaşamlarında çok daha fonksiyonel olabildikleri görülmektedir. Psikoterapi alan insanlar arasında ortalama %75’lik bir dilimin doğrudan fayda sağladığı görülmektedir. Psikoterapinin duyguları ve davranışları geliştirdiği ve bunların beyin ve beden üzerindeki pozitif değişikliklere yol açtığı görülmektedir. Öte yandan psikoterapi alan kişilerde psikoterapinin hastalıklı geçen günlerde azalmaya yol açtığı, kişinin daha az yetersiz ve güçsüz hissetmesini sağladığı, daha az medikal problemle karşılaşıldığı ve iş doyumunu artırdığı görülmektedir.

Beyin görüntüleme teknikleriyle birlikte bireylerin psikoterapi öncesi ve sonrası değişimleri incelenebilmektedir. Psikolojik bozukluklara sahip bireylerin psikoterapi ile birlikte beyinlerinde değişimler meydana geldiği, hatta bu değişimlerin ilaç tedavisi kadar etkin değişimler olduğu görülmektedir.

Klinik psikologlar, psikiyatristler ve diğer ruh sağlığı uzmanları birçok terapi türü ile birlikte çalışmaktadır. Terapi türü seçimi danışanın belirli hastalık ve durumlarına göre ve danışan tercihine göre belirlenmektedir. Terapist danışanın ihtiyaçlarına göre birden fazla modeli kombinleyerek çalışabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT bireylerin zarar verici ve yetersiz düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeyi ve bu kalıpların yerini daha net düşüncelerin ve fonksiyonel davranışların almasını amaçlamaktadır. Bu psikoterapi türü bireylerin şu anki problemlerine odaklanmalarına ve nasıl çözebileceklerine yardımcı olmaktadır. Sıklıkla bu model “gerçek hayatta” yeni beceriler kazanmayı içerir. BDT depresyon, anksiyete, travmaya bağlı bozukluklar ve yeme bozuklukları gibi birçok problemde oldukça etkilidir.

Şema Terapi: Şema terapi teori, pratiği ve önceki terapi modellerini bir araya getiren bütüncül bir terapi modelidir. Bu terapi modelleri bilişsel davranışçı terapi, nesne ilişkileri kuramı, bağlanma teorisi ve geştalt terapi modelidir. Bireylerin çocukluk yıllarından itibaren deneyimlediği duygu, düşünce, davranış ve bedensel duyum kalıplarının ve bu kalıpların ortaya koyduğu işlevsiz sonuçların fark edilmesini ve sağlıklı, fonksiyonel bir hale getirilmesini amaçlamaktadır.

Kişilerarası Terapi: Bu model kısa dönemli bir tedavi modelidir. Kişilerarası terapi ile birlikte danışanlar çözülmemiş keder, iş ve sosyal yaşamdaki değişimler, hayatındaki önemli kişilerle çatışmalar ve diğer insanlarla problemler gibi kişilerarası meselelere bağlı sorunların çözümlerinde etkilidir. Duyguların sağlıklı bir şekilde ifade edilmesi ve iletişim becerilerinin geliştirilmesi ile birlikte diğer insanlarla bağ kurmanın yolları konusunda yardımcı olur.

Diyalektik Davranışçı Terapi: Bu model BDT’nin duyguları düzenlemeyi amaçlayan spesifikleştirilmiş bir modelidir. Genellikle kronik intihar düşünceleri olanlarda ve borderline kişilik bozukluğu, yeme bozuklukları ve travma sonrası stres bozukluğu hastalarında kullanılmaktadır. Danışanlara kişisel sorumluluklarını alarak sağlıksız ve yıkıcı davranışları değiştirme konusunda yardımcı olur.

Psikodinamik Terapi: Bu model temel olarak davranışlarımızın ve akıl sağlığımızın çocukluk yaşantılarıyla ve bilinçdışımızda yer alan uygunsuz, tekrarlayıcı düşünce ve duygularımızla ilişkili olduğunu öne sürmektedir. Danışanlar terapist ile çalışarak kişisel farkındalığını arttırır ve eski kalıplarını değiştirerek hayatının tüm sorumluluğunu üzerine alır.

Psikanaliz: Psikanaliz, psikodinamik yaklaşımın oldukça yoğunlaşmış bir biçimidir. Seanslar genellikle haftada 3 veya daha fazla gerçekleştirilir.

---

Kaynakça

• American Psychological Association. Understanding psychotherapy and how it works. 2016.

• Karlsson, H. How Psychotherapy changes the Brain. Psychiatric Times. 2011.

• Wiswede D, et al. 2014. Tracking Functional Brain Changes in Patients with Depression under Psychodynamic Psychotherapy Using Individualized Stimuli. PLoS ONE. 2014.http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0109037https://psychiatry.org/patients families/psychotherapyhttps://psychiatry.org/patients-families/psychotherapy

• Çifter, İ. Psikiyatri, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 1991.

• Güleç, C. (1993). Psiko-Terapiler. Ankara: Hekimler Yayın Birliği Yayını.

• Öztürk, O. (2004). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Ankara: Nobel Tıp Kitapevleri.